MULLER-ÁRBORE: ARTISTAS ITALIANAS DOS SÉCULOS XVI E XVII. MARIETTA ROBUSTI

Retrato da artista

Neste artigo debo sinalar, que debido a complexidade de reafirmar como certas varias obras, pois a obra do seu pai e o feito de non ter asiñados os seus cadros máis que como a letra “M”, fai moi difícil a catalagoción das súas obras, baixo elas porei para non entrar en erros nin contradiccións a posibilidade de que poidan ser ou non efectivamente súas.

Posible autorretrato

A historia da pintora Marietta Robusti é a mesma que a de moitas outras mulleres artistas que, no seu tempo, tiveron moitas dificultades para demostrar o seu talento e conseguir vivir da súa arte. Fillas, irmás ou familiares de artistas, esas pintoras tenaces só puideron pintar á sombra dos seus protectores. Co tempo descubriuse que obras atribuídas a pintores de renome foron realizadas por estas mulleres. A Tintoretta é un dos casos menos coñecidos porque aínda a día de hoxe hai moi poucas obras atribuídas a ela. Protexida polo seu pai, Marietta viviu moi ligada ao gran Tintoretto, do que aprendeu e mesmo chegou a alcanzar en talento, segundo algúns expertos.

A Tintoretta nace en Venecia ca 1554 (aínda que según Ridolfi nace no ano 1560) e morre na mesma cidade no 1590, filla de Jacopo Robusti, chamado o Tintoretto, pois era fillo dun tintoreiro, o que permitiulle un exhaustivo coñecemento das cores, sobre todo dos tintes bermellos que reflectiu á perfección nas súas obras.

Posible autorretrato. Museo del Prado

Posible autorretrato (Dama veneciana)

A artista, aprendeu a pintar no taller do seu pai. Carlo Ridolfi, no seu Vitta dei Tintoretto (1642) conta que seguía ao seu proxenitor a todas partes vestida de raparigo e que ejemplificaba o ideal humanista de femineidad daquel tempo, xa que foi ben educada e permitíuselle desenvolver as súas habilidades para a arte e a música. Practicou tamén canto, laúde e clavecín baixo a instrución do napolitano Giulio Zacchino e cóntase que adoitaba cantar para o seu pai mentres leste pintaba. Sendo a preferida deste, casou cun ourive e xoieiro local, Mario Augusta, para mantela preto de si. Ridolfi é a única referencia bibliográfica contemporánea que transmite algún detalle da súa vida. Vítima da súa época, Marietta nunca recibiu encargos públicos que lle permitisen demostrar a súa valía como artista. Polo que se especializou en pinturas de pequeno formato, principalmente retratos de uso privado.

Con todo, hai indicios dunha importante colaboración en obras asinadas polo seu pai, a máis evidente estaría na Santa Inés resucitando a Licinio. Moi poucas obras poden serlle atribuídas con seguridade, tal vez só o Autorretrato conservado nos Uffizi. No Museo do Prado consérvase un retrato de dama. Na Gemäldegalerie de Dresde atópase a que podería ser a súa única obra asinada “MR”, o Retrato de dous homes. Modernos estudos atribúenlle claramente un retrato, “Vello cun neno”. O “M” característico de Marietta foi descuberto nesta obra en 1920, ata entón identificado con Jacobo Tintoretto.

Vello cun neno.1585

Algunhas pequenas obras relixiosas poderían serlle atribuídas: dúas Virxe co Neno, ambas as dúas no Museo de Cleveland. Tamén hai indicios dunha importante colaboración en obras asinadas polo seu pai, a máis evidente estaría na Santa Inés resucitando a Licinio (Santa Maria dell'Orto, Venecia, 1578-79). Na Colección Rassini de Milán gárdanse dous debuxos probablemente executados no taller de Tintoretto.

O seu pai ensinoulle a súa técnica pictórica que ela asimilou ata o punto en que chegou a ser imposible distinguir diferenzas nos traballos de ambos. Marietta traballou no taller de Jacopo durante quince anos; á vez que o axudaba nas súas obras e ensinaba pintura, recibía encargos de retratos da aristocracia veneciana, logrando tal éxito que xa era unha moda pousar para “A Tintoretta”.

Retrato de dama

Retrato de dona nova

O seu primeiro retrato, segundo Elizabeth Fries Ellet, foi o de Marco do Vescovi, moi admirado especialmente pola pintura da barba, segundo esta autora algúns xa se aventuraron a dicir que igualaba en mestría ao seu pai. O Emperador Maximiliano quedou moi impresionado polo gran parecido logrado nun retrato do seu anticuario Jacopo Strada que este lle levou como curiosidade xunto a un autorretrato da artista; segundo din, o emperador colocou ambas as obras na súa cámara e convidouna a ser pintora do seu corte. Tamén foi convidada por Felipe II de España e o Archiduque Ferdinando, pero, ante a insistencia do seu pai, Marietta rexeitou todas as ofertas que a afastarían de Venecia e a casa da súa familia. Tanto foi o apego paterno, que só permitiu que casase cando Mario Augusta, un adiñeirado xoieiro, accedeu a vivir na mesma casa.

Jacopo Strada. 1567

Marietta traballou durante quince anos non estudo de Tintoretto, porén, unha boa parte do seu traballo quedou asolagado na enorme produción dá obra do seu pai.

Morta de parto logo de catro anos de contraer matrimonio, á idade de trinta anos, deixando ao seu pai nun profundo pesar do que, segundo din, non puido recuperarse. Conta a tradición que Jacopo retratouna cando xacía morta no seu leito (segundo Fries Ellet, un artista pintou a Tintoretto transferindo ao lenzo os trazos aínda belos da súa filla morta). Os seus restos foron depositados no panteón familiar da igrexa de Santa Maria dell´Orto rodeada por varias pinturas do Tintoretto, quen a acompañou catro anos despois, cando unhas febres terminaron coa súa vida.

Posible autorretrato. 1580

A pesar de traballar durante tantos anos, como lamentablemente ocorreu con moitas mulleres artistas, as obras de Marietta non perduraron, perdéronse ou foron confundidas e englobadas dentro da importante produción de Jacopo Robusti. A historiadora e investigadora de arte Lucy Lippard comenta que “ao pouco tempo despois da súa morte, o traballo de Marieta pasou ao esquecemento, ata que os académicos de 1920 fixeron o achado e definitivamente atribuíronlle un só cadro. Por séculos os traballos das mulleres artistas estiveron desaparecendo, ás veces baixo o nome de artistas máis coñecidos.