MULLER-ÁRBORE: MULLERES SURREALISTAS: MERET OPPENHEIM

"Los artistas llevan la vida que más les place sin que nadie diga nada; pero cuando es una mujer quien lo hace, todos se asombran."

Meret Oppenheim

Pintora e escultora, adicada nos seus últimos anos tamén a escrita, foi a máis importante creadora de obxectos surrealistas. A súa peza “Cubierto de pel”, ten figurado en moitas exposicións e realizado obras que testemuñan a súa importancia como artista. Dirixiu el FESTÍN DE CANIBALES, na exposición “EROS”, celebrada na Galería Cordier de París (1959).

Cunca de te en pel.1936

Nacida o 6 de octubre de 1913 e morre o 15 de noviembre de 1985, artista e fotógrafa suiza, no barrio berlinés de Charlottenburg, pois o seu padre era alemán e a súa nai suiza; con 16 años comezou a estudiar pintura e con 19 anos continúa os sus estudios na Académie de la Grande Chaumière en París para ser artista. Non é estraña esta decisión de acudir á París tendo en conta a súa herdanza cultural e a súa propia formación. Meret, filla dun ciruxán xudeu alemán, era neta de pintora e sobrina de Hermann Hesse, o que a condicionaba xa a unha formación culta e artística, que ademais se viu favorecida polo ambente liberal da súa familia. Neses anos xa comeza a escribir poesía a realizar pequenos collages con obxectos atopados. E París, a súa amizade con Hans Arp e Alberto Giacometti permitiulle entrar en contacto co círculo surrealista de Bretón, quen invitouna a formar parte das súas mostras colectivas.

Mais será debido tamén a súa relación amorosa con Max Ernst, o que a leva a integrarse neste grupo de poetas e creadores plásticos, ata o ano 1936 (curiosamente cando realiza a súa peza que a vincula directamente con esta tendencia) ano no que as súas relacións comezaron a ser menos estreitas. De feito ata ese ano a súa pertenza ao grupo levouna a posar para diversos espidos de Man Ray, o que afianzaría a súa estreita relación cos surrealistas.

Man Ray. Meret Oppenheim. 1932

Man Ray. Erotique voilée, modelo Meret. 1933

Fotografía de Man Ray, modelo Meret Oppenheim. 1933

A obra “Taza, platillo y cuchara forrados de piel”, que foi así como denominou Meret a súa peza, está presente na mostra “Exposición surrealista de obxectos” no ano 1936, que atopou xunto con outras pezas súas o beneplácito do grupo e sobre todo de Bretón, quen rebautizou a peza como “Déjeneur en fourrure”, parodiando o cadro de Manet, “Almorzo na herba” e a a la Venus en pel de Sacher-Masoch. A importancia desta peza, reside en que con estes obxectos acadou traducir plásticamente as concepcións teóricas surrealistas, pois retrata moi ben a idea dun extrañamento dos obxectos e o seu distanciamento da realidade, a partir da provocación ata un efecto absurdo e de sorpresa que o surrealismo busca desde o primeiro momento.

Quizais non era tal a intención de Meret, pois pretendía máis ben a banalización da obra, e por tanto desacralizala e debilitarla respecto aos seus efectos misteriosos. A artista situaba as raigames da súa peza, a unha conversa con Picasso, a quen coñeceu nun café, lugar que para os surrealistas significaba a idea de “conxurarse” e de trabajar colectivamente, máis que un lugar de reunión e convivencia social. De feito, eles dous bromeaban sobre as pulseras de pel que ela portaba e sobre as texturas diferentes dos obxectos e sobre o curioso que sería que os obxectos tivesen texturas contrarias ás que os caracterizaban. Ao que ela terminou sinalando unha cunca e unha culler que poderían tamén forrarse de pel, como as súas pulseras, por que non? Parece ser que contestou Picasso. Máis a idea, que xeralmente atribúen a Picasso foi de Meret.

A peza exposta no museo de Arte de nova Yorke, “Arte fantático, Dadá e Surrealismo”, foi mercada polo museo a instancias de Alfred H. Barr, que organizou a mostra en colaboración cos surrealistas, e que describiu a obra como “ unha obra de arte que estimulou a fantasía da xente” e “Como a famosa metáfora de Lautréamont, o encontró entre unha máquina de coser e un paraugas nun mesa de disección e os reloxos brandos de Dalí, a taza envolta en pel fai real dunha maneira concreta a invesosimilitude máis extravagante”.

A miña enfermeira.1936

Mans de pel con unllas bermellas. 1936 Fotografía

A fama a partir destas pezas foi unha pesada carga para Oppenheim, quen non quería verse reducida a un único estilo, aínda que durante un tempo ela segue realizando obxectos, afianzando o su estilo que en moitos casos tiñan contido sexual e simbolismo fetichista, como en My nurse (1936), e nestes anos realiza tamén deseños de xoias como “Snake ear cuff” ou “Sugar ring”, instalándose no ano 1937 en Basilea, para seguir cursos na Escola de Artes e Oificios, aínda que contínua traballando en pezas que ás veces destrúe ou deixa sen acabar. No ano 1939, expón na galería René Droulin e na de Leo Castelli os seus mobles fantásticos.

Snake ear cuff. anos 30

Sugar ring. 1931

Brazalete en oro e pel. Anos 30

Muller pedra. 1938

Das leiden der Genoveva. 1939

En 1945 conoce a Wolfgang La Roche co que casa catro anos máis tarde e con instálase en Berna. En 1954 regresa á actividade artística co deseño do vestuario da obra teatral de Picasso «Le Désir attrapé par la queue" (El deseo cogido por la cola) que realizou Daniel Spoerri, estrenada en Berna.

S/T. 1952

Algúns críticos declaran que a súa ruptura cos surrealistas e a súa última colaboración con eles, foi en 1959, na mostra "Exposition inteRnatiOnale du Surréalisme (EROS)", pois Breton invitou a Oppenheim para repetir o Spring Banquet que consistía nun banquete servido sobre o corpo dunha muller espida no que os comensais debían comer sen cubertos. Con todo, a versión parisina transformouse, segundo a propia artista, en algo completamente oposto ao que ela considerara orixinalmente como un festín tanto para homes como para mulleres.

Le festín. 1959

Agora o corpo converteuse nun obxecto pasivo dun espectáculo voyeurístico para un público masculino, aspecto noxento do grupo surrealista que Oppenheim non compartía. Será na década dos 60 cando a obra de Oppenheim foi redescubierta e cando recibe o galardón Kunstpreis der Stadt Basel en 1975, no seu discurso, fai un chamamento ás mulleres "a demostrar coa súa forma de vida que non van aceptar máis os tabús que as mantiveron subxugadas durante séculos. A liberdade non é algo que che dan senón que tes que conseguir". Aínda así, e a pesares desta suposta ruptura, Oppenheim participa en 1960 na “Surrealist Intrusion in the Enchanter´s Domanie”, dirixida por Breton e duchamp, e outra no mesmo ano en Milán a “Mostra internazionale dell surrealismo”, e finalmente nos anos oitenta “Permanence du regard surréaliste”.

Mesa con patas de ave. 1939

A parella. 1956

Ardilla.1960

Miss Gardenia. 1962

Arco subterráneo. 1977

Par de guantes. 1985

A partir dos años oitenta, asemade de participar en diversas exòsición individuais e colectivas, e curiosamente como moitas outras artistas surrealistas, comeza a publicar escritos, en 1981 editou o poemario Sansibar, para colaborar anos máis trade, en 1984 coa revista de arte Trou publicando un artigo sobre a fonte de Symbol des Wachsens und des Lebens de Berna, para logo publicar outra serie de poemas co título Husch, husch, der schönste Vokal entleert sich.

Tras a súa morte, dun ataque ao corazón realizaronse varias exposicións colectivas e retrospectivas do seu traballo. O seu país natal, concede anualmente a través da «Oficina suiza de cultura» o Premio Meret Oppenheim a artistas de máis de corenta años.